عزاداری روز عاشورا در کربلا
منظور از عاشورا روز دهم ماه محرم سال ۶۱ هجری قمری است. با گاه‌شماری هجری خورشیدی این روز مطابق است با ۲۱ مهر ۵۹. شهرت این روز به خاطر آن است که حسین ابن علی بن ابی طالب - امام سوم شیعیان - و یاران وی در واقعه کربلا در جنگ با لشکر یزید شهید شدند و مسلمانان در آن سوگواری می‌کنند. در مناطق شیعه نشین مراسم عزاداری برگزار می‌شود. در تقویم رسمی ایران، افغانستان و عراق این روز تعطیل می‌باشد.
تاریخچه[]
اولین مراسم سوگواری را زینب در مسجد کوفه بر امام حسین برگزار کرد. قبل از آن در کنار اجساد شهدا در کربلا برگزارشد.
سوگواری[]
سابقهٔ سوگواری و برپایی عزاداری برای حسین بن علی به اولین روزهای بعد از عاشورا، در محرم سال ۶۱ هجری می‌رسد. از امام صادق چنین روایت شده‌است:
«پس از حادثهٔ عاشورا، هیچ بانویی از بانوان بنیهاشم، سرمه نکشید و خضاب ننمود و از خانهٔ هیچ یک از بنیهاشم دودی که نشانهٔ پختن غذا باشد، بلند نشد، تا آن‌که، ابن زیاد به هلاکت رسید. ما پس از فاجعهٔ خونین عاشورا پیوسته اشک بر چشم داشتهایم»
اندوه سجاد، امام چهارم شیعیان، برای حسین به صورتی بود که دوران زندگی او، همراه با اشک بود. عمده اشک او بر مصایب سیدالشهداء بود و آن چه بر عموها، برادران، عموزادهها، عمهها و خواهرانش گذشته بود تا آنجا که وقتی آب میآوردند تا سجاد میل کند، گریه می‌کرد و میفرمود:
چگونه بیاشامم؛ در حالی که پسر پیامبر (ص) را تشنه کشتند؟ و میفرمود: «هرگاه شهادت اولاد فاطمه زهرا را به یاد میآورم، گریهام میگیرد».
ادبیات عاشورائی[]
مقالهٔ اصلی: ادبیات عاشورایی
بخش اندکی از قصیدهٔ «سیف فرغانی» (قرن ششم و متعلق به سرزمین کنونی فرغانه در ازبکستان) در مصیبت امام حسین (ع) و یاران باوفای او:
همچنین شعر معروف محتشم کاشانی (سدهٔ ۱۰ قمری) در رثای واقعه کربلا که اینگونه آغاز می‌شود:
نگرش شیعه[]
نگرش اهل سنت[]
اغلب تاریخ نگاران اهل سنت از جمله محمد بن جریر طبری، بلاذری، ابن سعد، ابن قتیبه دینوری، احمد بن داوود دینوری و ابن اثیر واقعه کربلا را به تفصیل و بر اساس روایت ابومخنف بیان کرده‌اند، که تا حد زیادی با بیان تاریخ نگاران شیعه مشابه‌است.
همچنین عالمان اهل سنت مقام حسین بن علی را بسیار بزرگ می‌شمارند و او را از جمله اهل بیت پیامبر می‌دانند. با این حال رویکردهای مختلفی در خصوص قیام و شهادت و سوگواری بر او دارند. برخی چون غزالی قیام وی علیه خلیفه زمان را ناروا می‌دانند. برخی چون ابن تیمیه و سلفی‌ها سوگواری برای او را بدعت می‌دانند. با این حال برخی نیز سوگواری برای او را جایز می‌دانند. اهل سنت سرزمین‌های شرقی شامل کشورهای آسیای جنوبی و جنوب شرقی در مقایسه با کشورهای عربی دیدگاه بسیار مثبت تری درخصوص عزاداری دارند.
رسوم مردمی[]
در ماه محرم و بویژه روز عاشورا شیعیان و بسیاری از اهل سنت به سوگواری برای امام حسین می‌پردازند و بر مصائب وی و خانواده اش می‌گریند. هر چند سنت سوگواری از زمان امامان مرسوم بوده‌است، اما بتدریج تبدیل یک رسم اجتماعی گشته‌است و بسیاری از جنبه‌های عزاداری‌های عربی، ایرانی، ترکی، هندی و حتی مسیحی را جذب نموده‌است. این سوگواری در مناطق مختلف به صورت یک آیین مردمی درآمده‌است و شامل مراسم مختلفی می‌باشد.
در این روز مردان و زنان در بخش‌های جداگانه در حسینیه‌ها و مساجد گرد آمده و به سخنرانی‌های مذهبی، اشعار محزون، نوحه و سوز گوش داده و به گریه و ماتم می‌پردازند. در کشورهای عربی رسم مقتل خوانی نیز وجود دارد. در این روز مساجد و بسیاری از خانه‌ها غذای نذری می‌دهند.
تعزیه یا شبیه خوانی یکی دیگر از سنتهای این روز است، که نوعی تئاتر خیابانی است و تعزیه خوانان با ایفای نقش شخصیت‌های واقعه کربلا آن را برای مردم بازآفرینی می‌کنند.
از جمله این مراسم دسته‌های عزاداری است که در آن مردان به سینه زنی و زنجیر زنی می‌پردازند و با خود علامت و علم حمل می‌کنند. از دیگر مراسم این روز در شهرهای کویری ایران «نخل برداری» است. نخل یک دست ساخته چوبی است که بسیار بزرگ و با عظمت می‌باشد و در ماه محرم با پارچه‌های مشکی و متفاوت تزیین می‌گردد و در عصر روز عاشورا این نخل توسط جمعیت بسیار زیادی از زمین بلند می‌شود و سه دور در حسین گردانده می‌شود و پس از آن مردم به عزاداری و سینه زنی و نوحه سرایی می‌پردازند.
گاه این رسوم صورتی غیر اسلامی پیدا کرده و علی رغم فتوای مراجع دینی، عزاداران با زنجیر به بدن خود آسیب می‌زنند و به قمه زنی می‌پردازند.
سوگواری در میان غیر مسلمانان[]
سوگواری عاشورا مختص مسلمانان نیست. در ایران ارمنی‌ها نیز دستجات عزاداری دارند.
در ترینیداد و توباگو و جامائیکا تمامی گروه‌های قومی و مذهبی در مراسمی که به زبان محلی «هوسِی» خوانده می‌شود شرکت می‌کنند و به سوگواری می‌پردازند.
شهیدان عاشورا[]
جستارهای وابسته[]
- حسین
- واقعه کربلا
- کربلا
- محرم
- ادبیات عاشورائی
- اشیاء نمادین عاشورا
پانویس[]
کتابشناسی[]
- سید بن طاووس، لهوف
- نفس المهموم
- قیام امام حسین در منابع اهل سنت
- حماسه حسینی، مرتضی مطهری
- قیام امام حسین (ع)، اثر سید جعفر شهیدی
- جامعه‌شناسی تحریفات عاشورا؛ دکتر سید عبدالحمید ضیایی، نشر هزاره ققنوس، چاپ دوم. ۱۳۸۵
پیوندهای خارجی[]
- محرم و عاشورا در میان اهل سنت - رادیو زمانه
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی
- چیستی عاشورا
- عاشورای حسینی
- عاشورا و امام حسین در آئینه احادیث
- محرم، قربانی دوران گذار شیعه اپوزوسیون به شیعه صاحب حکومت
- جلوه‌هایی از آیین‌های سنتی عزاداری ماه محرم در استان خراسان جنوبی
- نگاهی به آیین‌های عزاداری سنتی محرم در شهرهای شمال اصفهان
- بانوان همدان و سنتهای محرم
- تحلیل واقعهٔ عاشورا
- نخل برداری در یزد به قلم دکتر میرزا محمد کاظمینی
- عاشورا و انتظار (در شعر شاعران تاجیکستان)، پدیدآورنده: علی‌رضا قزوه، پایگاه حوزه
- عاشورا در شعر فارسی، پدیدآورنده: میرصادق سیدنژاد، پایگاه حوزه
عکس‌های سوگواری روز عاشورا[]
،الگو:Wikireadr