علی بن موسی یا رضا زادهٔ جمعه ۱۹ رمضان یا نیمه ماه رمضان یا پنج شنبه ۱۱ ذیقعده یا ۱۰ رجب سال ۱۴۸ هجری در شهر مدینه، هشتمین امام شیعیان است. پدر او موسی بن جعفر هفتمین امام شیعیان و مادرش طبق روایات مختلف نام‌ها، کنیه‌ها و لقب‌های ام البنین، نجمه، سکن و تکتم را دارد. هشتمین پیشوای دینی شیعیان است که توسط مامون خلیفهٔ عباسی به مرو خوانده و توسط خلیفه در توس مسموم و شهید شد.
حرم امام رضا در شهر مشهد قرار دارد و سالانه مورد بازدید میلیون‌ها مسلمان شیعیان از ایران، عراق و دیگر کشورها قرار می‌گیرد.
القاب و کنایات رضا[]
کنیه‌ها: ابوالحسن و ابوعلی
لقب‌ها: رضا، صابر، زکی، ولی، وفی، صدیق، رضی، شمس الشموس، معین الضعفاء، سراج الله، نورالهدی، قرة عین المؤمنین، مکیدة الملحدین، کفو الملک، رب السریر، رئاب التدبیر، شمس توس، خورشید ولایت
دوران زندگی[]
او ۲۴ سال وچند ماه را با پدرش به سر برد. ولی مطابق آنچه گفته شد، عمر او در روز درگذشت پدرش ۳۵ سال یا ۲۹ سال و دو ماه بوده و پس از مرگ پدرش چنانکه در مطالب السئول نیز آمده، ۲۵ سال زیسته‌است و مدت امامت او حدود ۲۰ سال طول کشید، که ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت. رضا در مدینه، پس از مرگ پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و به رسیدگی امور پرداخت، شاگردان پدر را به دور خودش جمع کرد، و به تدریس و تکمیل حوزه علمیه جدش، رییس مذهب شیعه جعفر صادق پرداخت. در طول این مدت، او در دنباله حکومت هارون الرشید را که ده سال و بیست و پنج روز بود زیست. سپس امین از سلطنت خلع شد و عمویش ابراهیم بن مهدی برای مدت بیست و چهار روز به سلطنت نشست. آنگاه دوباره امین بر علیه او شورش کرد و برای وی از مردم بیعت گرفته شد. یکسال و هفت ماه حکومت کرد ولی به دست طاهر بن حسین کشته شد. سپس عبد الله بن هارون، مامون، به خلافت تکیه زد و بیست سال حکومت کرد. در زمان حکومت مامون، آن گونه که در کتب معتبر شیعه آورده‌اند او که علاقه مردم ایران به امامان شیعه را می‌دید تصمیم گرفت رضا را مجبور کند تا از مدینه به خراسان بیاید و او را به عنوان ولیعهد و جانشین خود معرفی کند و چنان چه شیخ مفید در کتاب مسار الشیعه آورده‌است روز اول ماه رمضان روز بیعت به ولایت عهدی رضا توسط مامون است، تا با این روش بتواند در بین مردم محبوبیت قابل ملاحظه‌ای پیدا کند و درضمن تصمیم داشت تا رضا را نزد خود بیاورد و کارهای او را تحت نظارت کامل خود قرار دهد.
معنویت و عبادات[]
حرم رضا
شیخ صدوق در روایتی آورده‌است: عادت امام رضا (علیه السلام) بر آن بود که شب‌ها کم می‌خوابید و غالب اوقات خود را به عبادت می‌گذراند و در یک شبانه روز، هزار رکعت نماز می‌خواند و روزه بسیار می‌گرفت و به روزه سه روز هر ماه (یعنی پنج شنبه اول ماه و پنج شنبه آخر ماه و چهارشنبه میان ماه) مداومت داشت و می‌فرمود:او بسیار احسان می‌کرد و صدقه پنهانی می‌داد و بیشتر صدقات او در شب‌های تار بود. امام رضا (علیه السلام) شب‌ها که در بستر می‌خوابید تلاوت قرآن بسیار می‌نمود و هر گاه به آیه‌ای می‌رسید که در آن یادی از بهشت و یا آتش شده بود گریه می‌کرد و از حق تعالی بهشت را طلب می‌کرد و از آتش پناه می‌جست. او در هر سه روز، قرآن را ختم می‌کرد و می‌فرمود:یکی از یاران و راویان امام رضا (علیه السلام) که نامش ابراهیم بن عباس است می‌گوید:
علم رضا[]
مقبرهٔ رضا
در کتاب منتهی الآمال از ابا صلت هروی نقل شده‌است که: و همچنین در کتاب منتهی الآمال دوباره آمده‌است موسی کاظم می‌فرماید: ابراهیم ابن عباس روایت کرده:
جود و بخشش[]
رضا، بسیار احسان می‌کرد و صدقه می‌داد و بیشتر صدقات او پنهانی و در شب‌های تاریک بود.
عمر بن خلاد روایت کرد:
ابن شهر آشوب در مناقب، این روایت را نقل مرده‌است که:فضل بن سهل گفت:
حدیث سلسلة الذهب[]
شیعیان حدیث‌های زیادی را منتسب به وی می‌دانند یکی از مشهورترین احادیثی قدسی منقول از وی حدیثی موسوم به سلسلة الذهب است که هنگام وداع وی با مردم شهر نیشابور در بین راه چنین گفته‌است: شیعه می‌گوید: او چند قدمی حرکت کرد و سپس برگشت و گفت:به شرط‌های آن و من از جمله شرط‌های آن هستم.مقصود رضا از شرط‌ها، اعتراف به این واقعیت است که او مانند پدرانش از سوی خدا امام و حجت است و اطاعتش بر همه واجب است.
تالیفات رضا[]
از رضا برخی تألیفات یاد شده که علمای شیعه از آنها به اجمال و تفصیل یاد کرده‌اند. اما مؤلفات وی، به تفضیل، عبارت‌اند از:
- آنچه به محمد در پاسخ پرسش‌های وی درخصوص علل احکام شرعی نوشته‌است.
- عللی که فضل بن شاذان گوید آنها را از رضا، یکی پس از دیگری، شنیده و جمع آوری کرده‌است و به علی بن محمد بن قتیبه نیشابوری اجازه روایت آنها را از وی از رضا داده‌است.
- سه رساله که برای مأمون عباسی درباره اسلام و دستورهای دینی نوشته‌است. این سه رساله را صدوق در عیون اخبار الرضا با اسناد متصل ذکر کرده‌است.
- الرسالة المذهبیة در طب.
منابع[]
- پرتوی از سیره و سیمای رضا
- مجله کوثر، شماره (۶۲)
جستارهای وابسته[]
- اسلام
- تشیع
- امام
- حرم امام رضا
- فاطمه معصومه
- شاهچراغ
- آستانه (شیراز)
مراجع[]