حسن پسر امام علی و فاطمه است. وی بیشتر با نام امام حسن مجتبی شناخته می‌شود. امام حسن مجتبی از اهل بیت و نیز پنج تن آل عبا به حساب می‌آید. از دیگاه اهل سنت، حسن، پنجمین و آخرین خلیفه از خلفای راشدین محسوب می‌شود.
وی در سال ۳ هجری متولد شد و پس از پدر به امامت(در نظر شیعه) و خلافت مشغول شد. ولی پس از مدت کوتاهی برای جلوگیری از تفرقه به صلح با معاویه رضایت داد. سرانجام در سال ۵۰ هجری با تحریک معاویه و بدست همسرش مسموم شده و درگذشت.
ریشه نام[]
نام او حسن به معنای خوب و نیکو است در بعضی مدارک ذکر شده نام او از معادل کلمه عبری شبر فرزند ارشد هارون است(به معنای بر حق بودن جانشینی امام علی بر محمد) در رابطه با نام گذاری ایشان روایت زیر نقل شده‌است:
پس از ولادت، نامگذاری از جانب مادر به پدر، و از او به رسول خدا محوّل شد و آن حضرت هم منتظر نامگذاری پروردگار ماند.
تا اینکه جبرئیل، امین وحی، فرود آمد و گفت:
«خدایت سلام می‌رساند و می‌گوید چون علی برای تو همانند هارون برای موسی است، نام فرزندش را نام فرزند حضرت هارون علیه السلام یعنی شبّر قرار ده!» رسول خدا فرمود: «زبان من عربی است و شبّر، عبری است.» جبرئیل گفت: «شبّر در زبان عرب به معنای«حسن» است.»
القاب[]
مجتبی، تقی، زکی، سید، سبط
کنیه[]
ابو محمد
تولد[]
۱۵ رمضان سال سوم هجری قمری در مدینه است.
مدت عمر[]
۴۷ سال
مدت امامت[]
۱۰ سال (۴۱-۵۰ هجری قمری) که شش یا هشت ماه خلیفه بود
درگذشت[]
زمان درگذشت[]
- ۲۸ صفر سال ۵۰ هجری قمری (روایت معتبر)
- ۷ صفر سال ۵۰ هجری قمری (روایت نامعتبر)
علت درگذشت[]
مسموم شدن به دست همسرش جعده بنت اشعث بن قیس به تحریک معاویه
محل دفن[]
شهر مدینه قبرستان بقیع
فرزندان[]
فرزندانش را پانزده تن می‌شمارند
پسران[]
- زید
- حسن
- عمرو
- قاسم
- عبدالله
- عبدالرحمن
- حسن ملقب به اثرم
- طلحه
دختران[]
- ام الحسن
- ام الحسین
- فاطمه
- ام عبدالله
- فاطمه(دیگر)
- ام سلمه
- رقیه
شیعه‌ها کمک به بینوایان، اخلاق پسندیده و رسیدگی نیازمندان را از ویژگی‌های حسن می‌شمارند و روایات مختلفی از وی که راجع به تقسیم اموال مختصر خویش با فقیران میباشد را میگویند. لقب مجتبی اشاره به بخشندگی وی دارد. در سالهای اخیر از وی با نام کریم اهل بیت هم نام برده می‌شود.
گزیده سخنان امام[]
احادیثی که از امام حسن مجتبی (علیه السلام) روایت شده‌است با مناسبتهای گوناگونی روایت شده‌است، گاه در جواب نامه بوده‌است و گاه سخنرانی در جمع مردم به مناسبتی و گاه پاسخ سوالی یا دفع سخن باطل دشمنی. به هر حال به برخی از این سخنان اشاره می‌کنیم:
- یکی از دختران امام حسن علیه السلام از دنیا رفت. گروهی از اصحاب، نامه تسلیتی برای امام نوشتند و امام در جوابشان چنین نوشت:«نامه شما در تسلیت دخترم به دستم رسید. اجر مصیبت او را از خدا می‌طلبم و تسلیم قضای الهی و صابر بر بلای اویم. مصائب زمانه و مفارفت دوستانی که با ایشان مأنوس بودیم، و برادرانی که از دیدارشان دلشاد می‌شدیم، دل ما را به درد آورده.
آری مصائب روزگار ناگهان بر ایشان فرود آمد و مرگ، آنان را به لشگر مردگان کوچ داد. آنان اینک در قبرستان، در عین نزدیکی ظاهری به یکدیگر، هیچ معاشرتی با یکدیگر ندارند. بلی، آنان از خانه‌های خویش و از دوستان‌شان در دنیا دور شده‌اند و در خانه‌هایی وحشت‌زا (قبرها) منزل گزیده‌اند تا آرام آرام بپوسند. باری، این دختر من نیز کنیزی بود ملک پروردگار، که به راه گذشتگان رفت؛ همان راهی که آیندگان نیز آن را خواهند پیمود. والسلام.»
- روزی امام حسن علیه السلام با لباسی آراسته و خوشبو از خانه خارج شد. در میان راه یکی از گدایان یهودی امام را نگه داشت و گفت:«ای حسن! انصاف بده، مگر جدت، رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم، نفرمود:«الدنیا سجن المومن و جنه الکافر.»(دنیا زندان مؤمن و بهشت کافر است؟)»
امام فرمود:«آری.» گفت:«پس چرا الآن نسبت من و تو برعکس است. من با این حال گرسنگی و فقر، گویی در زندان به سرمی‌برم و تو با این رفاه و آراستگی، در بهشتی؟» امام فرمود:«ای یهودی، اگر هم اینک با چشم دلت به عالم آخرت بنگری و ببینی خداوند چه عذاب‌هایی را برای تو، و چه ثواب‌ها و نعمت‌هایی را برای من مهیا کرده‌است، یقین می‌کنی که تو اکنون نسبت به آن عذاب‌های اخروی در بهشت هستی و من نسبت به آن نعمت‌های اخروی در زندان به سر می‌برم.»
- مردی نزد امام حسن علیه السلام رفت و پولی درخواست کرد.
امام فرمود:«پول خواستن جز در سه مورد روا نیست: ۱) پرداخت دیه خون (خون بهای کشتن انسان) ۲) بدهکاری ای که شخص را از پا درآورد. ۳) فقر بسیار شدید.»
مرد گفت:«برخی از این موارد دربارهٔ من صدق می‌کند.» امام حسن علیه السلام نیز امر کرد به او پنجاه دینار بدهند.
خلاصه متن عهدنامه حسن و معاویه[]
۱-حسن بن علی حکومت را به معاویه واگذار نماید مشروط به آنکه وی طبق دستور قرآن و روش پیامبر عمل کند. ۲-بعد از معاویه خلافت به عهده حسن بن علی خواهد بود و اگر حادثه‌ای برای او پیش آمد حسین بن علی صاحب زمام امور مسلمین باشد و معاویه حق ندارد کسی را به جانشینی خود انتخاب کند. ۳-بدعت ناسزاگویی به علی بن ابیطالب و لعن او در نماز متوقف گردد و از علی جز به نیکی یاد نشود. ۴-مبلغ ۵ میلیون درهم در بیت المال کوفه موجود است که از تسلیم به حکومت معاویه مستثنی است و زیر نظر حسن به صرف امور لازم برسد. ۵-معاویه تعهد کند همه مردم اعم از شام یا عراق و حجاز از تعقیب و آزار او مصون باشند و مال و شرف و ناموس آنان را حفظ کند و بواسطه فعالیتهای گذشته اشان در صدد انتقام نباشد. اما پس گذشت مدتی عهدنامه را زیر پای نهاده و بر خلاف مفاد آن ٍ یزید را به ولایت عهدی منصوب کرد.
منبع[]
- امام حسن(ع) اسوه حلم و حماسه، حسین استاد ولی
- حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام، دانشنامه رشد
جستارهای وابسته[]
- اسلام
- تشیع
- امام
پیوند به بیرون[]
- امام حسن مجتبی علیه السلام، پایگاه حوزه
الگو:Wikireadr